Η Βαλαώρα έχει προχριστιανικά ανεξερεύνητα κάστρα όπως το Κάστρο της Μάρως στη θέση Παλιοκιάφα, τα κάστρα στη θέση Καταβόθρα, το Κάστρο με τα γιγάντια «Κυκλώπεια Τείχη», μαρτυρούν την ιστορία του χωριού από αρχαιοτάτων χρόνων και το Κάστρο Καρόλου Τόκκου, γνωστό και ως Κάστρο της Σιβίστας.
Κάστρο της Μάρως
Κάστρο στη θέση Καταβόθρα
Κάστρο Βαλαώρας
Το Κάστρο Βαλαώρας ή Κάστρο Δρακοπηδήματος όπως αναφέρεται παράλληλα, συνιστά μια σημαντική αρχαιολογική περιοχή της Βαλαώρας με ιδιαίτερη ιστορικογεωγραφική σημασία για την ευρύτερη περιοχή της σημερινής λίμνης Κρεμαστών, όπου τα εμφανή απομεινάρια των κυκλώπειων τειχών υποδηλώνουν την ύπαρξή του από την αρχαιότητα, ομοίως με τα υπόλοιπα κάστρα της Ελλάδας που κατασκευάστηκαν κατά την εποχή του ύστερου χαλκού (Μυκηναϊκή περίοδος) ή ακόμη από παλαιότερες περιόδους της προϊστορικής εποχής, με βασικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής τους, τους ογκώδεις λαξευμένους βράχους, οι οποίοι τοποθετούνται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να κουμπώνει ο ένας πάνω στον άλλο με τεχνητές εσοχές/εξοχές.
Το συγκεκριμένο κάστρο είναι από τα πιο καλοδιατηρημένα της ευρύτερης περιοχής και έχει κατασκευασθεί σε ένα από τα πιο γεωστρατηγικά σημεία αυτής, κατά την ιδέα της ακρόπολης. Η αντίστοιχη κορυφή συνιστά σημείο ελέγχου, τόσο ως προς τα ηπειρωτικά του σημερινού Δήμου Αγράφων, όσο και ως προς την περιοχή της κοιλάδας Αχελώου (σημερινή λίμνη Κρεμαστών), η οποία και παρουσιάζει πλούσια ιστορία.
Κάστρο Καρόλου Τόκκου: Ένα Κρυμμένο Στολίδι στην Καρδιά της Λίμνης Κρεμαστών
Το Κάστρο Καρόλου Τόκκου, γνωστό και ως Κάστρο της Σιβίστας, αποτελεί ένα εντυπωσιακό μνημείο της υστεροβυζαντινής περιόδου. Κατά την εισήγηση του εφόρου Βυζαντινών αρχαιοτήτων, κ. Λάζαρου Δεριζιώτη, στο 2ο παγκόσμιο συνέδριο Ευρυτάνων το 2005, το κάστρο χρονολογείται γύρω στον 15ο αιώνα και αποδίδεται στον ηγεμόνα Κάρολο Α’ Τόκκο, ο οποίος εγκαταστάθηκε στην Κεφαλλονιά το 1357.
Το κάστρο είναι χτισμένο πάνω στο νησάκι του Αϊ Νικόλα, στο βορειοδυτικό άκρο της λίμνης Κρεμαστών, κοντά στο χωριό Πρατοβούνι ή Νέα Σιβίστα. Η περίμετρος του κάστρου φτάνει τα 80 μέτρα, ενώ το νότιο και χαμηλότερο τμήμα του κάστρου βρίσκεται πλέον σκεπασμένο από τα νερά της λίμνης. Στο νησάκι υπάρχουν δύο ξεχωριστές οχυρώσεις. Η πρώτη είναι η νοτιοανατολική οχύρωση που προστατεύει την ευάλωτη πλευρά του λόφου, ενώ η δεύτερη είναι το μεσαιωνικό κάστρο στην κορυφή του λόφου. Οι φυσικές συνθήκες του τοπίου, όπως τα απόκρημνα βράχια και ο ποταμός Αχελώος, προσδίδουν ισχυρή φυσική προστασία στο κάστρο.
Το εκκλησάκι του Αϊ Νικόλα, που κτίστηκε από ντόπιους υλοτόμους μεταξύ του τέλους του 17ου και των μέσων του 18ου αιώνα, παραμένει ανεπηρέαστο από τα νερά της λίμνης και τη φθορά του χρόνου. Κατασκευάστηκε ως αφιέρωμα στον Άγιο Νικόλαο κατόπιν εκπλήρωσης μιας επιθυμίας των υλοτόμων.
Η τοποθεσία του κάστρου ήταν στρατηγική, καθώς βρισκόταν στην έξοδο του φαραγγιού του Αχελώου προς την εύφορη κοιλάδα που τώρα καλύπτεται από τα νερά της τεχνητής λίμνης. Οι χαράδρες από τις οποίες περνούσε ο Αχελώος, γνωστές ως «Στενά του Αϊ Νικόλα», προσέφεραν φυσική προστασία, ενώ η νοτιοανατολική οχύρωση προστάτευε το ευπρόσβλητο τμήμα του λόφου.
Παρά το γεγονός ότι το κάστρο αποδίδεται στον Κάρολο Α’ Τόκκο, δεν υπάρχουν ιστορικές αποδείξεις για την κατασκευή του από τον ίδιο. Ο αρχαιολόγος Ευθ. Μαστροκώστας αναφέρει ότι η τοπική ονομασία του κάστρου ήταν «Κούλια», ενώ το όνομα Άγιος Νικόλαος οφείλεται στο εκκλησάκι που υπήρχε στους πρόποδες του λόφου.
Η νοτιοανατολική οχύρωση κατασκευάστηκε σε τρεις φάσεις: την Ελληνιστική, τη Ρωμαϊκή/Υστερορωμαϊκή και τη Υστεροβυζαντινή περίοδο.
Η πρόσβαση στο κάστρο γίνεται μέσω της λίμνης Κρεμαστών με βάρκα, προσφέροντας μια μοναδική εμπειρία στους επισκέπτες που επιθυμούν να εξερευνήσουν αυτό το ιστορικό μνημείο.